lunedì 16 giugno 2008

I mundén in puišìå.




Intål vìdéo, unå part dl'intérvént dlå Prufésurèså Måriùciå Passadore åd sàbåt, å lå Sàgrå dål Riš, sùrå ål riš intlå létèråtürå. Lå prufésurèså, tårméntå géntìl, ultrå å låsàm ål tèsto intégràl dlå sò rélåsión, lå m'à dai unå puišìå in diålåt süi mundén. Såvrìs nò 'd précìš in che diålåt l'è ståiå scrìtå, åm par nò un diålåt dlå bàså Lümlénå, fórse dlå šònå 'd Påvìå: m'infurmårö. In fiånch, lå trådüsión intål nòs diålåt.










I mundì



Tucc i ann, in di casìn dIa Lumlina,


dal bergamasch o dal brescio,


i rivivan i mundì, par la munda dal ris.


I rivivan cu la sò valiseta ad cartó


o cu 'l fagòtt, cu dentar poc stras


e al vistì da met su la fèsta, par baIà.


I sivan ad tucc i età,


ma la magiur part i sivan fiolèt,


cu i très lucid su i spal,


cu i mä ancura lis e roesa,


cu 'l coer pi ad sògn.


I ghignivan par gnènt,


i sivan .cuntent,


cuma se i andisan a ' na fèsta, a baIà.


I madar ad familia, inveci,


che i ivan lasa i sò fioe, la sò ca,


i ivan no vö6ia da schersà...


i ivan al magó e i cantivan par no pensà.


DIa matina a la sira, cu l'aqua fi ai snöcc,


la schèna piegà, suta al sul ch' al pichiva,


cu i muscriì che i pluchivan


e 'l sudur ch'al sgurghiva cuma 'na funtana,


i mundi i fivan al sò lavur:


al lavur dIa munda, par quaranta dì.


I sivan strac, la schèna


la fiva mal, ma...dòpu sèna,


quand da i paìs visì


i gnivan i giuvnòt in bicicleta o in mòturì,


pasiva ogni strachesa e via...


insü la cana o su 'l selì


i andivan in di baler a baIà


o in di buscó, a murusà...


E piä piä i mä i gnivan sgunfi e rus


e 'l coer as vuiva ad tucc i sogn...


Quaranta dì, cuma la pasió dal Signur.


Pö la munda l'iva finì:


la riséra la restiva là sulitaria, abandunà,


cu 'pena al "gra gra" di ran


e la sinfunia di muscrì.


Ma in cül ris, ch'l gniva su pianì pianì,


i mundi i ivan lasà un quai brandel dIa sò anma


e un quai stras ad sogn, da ritruvà ritruvà                                         .


magari l'ann che gniva...chisà...


 


Angela Freggi Pastormerlo


 


 



I mundèn



Tüt i an, in di casén dIå Lumlénå,


dål bérgåmàsch ò dål brésciån,


i rivàvan i mundén, pår la móndå dål riš.


I rivàvån cun lå sò vålišåtå åd cårtón


ò cul fågòt, cun déntår pòch stras


e ål vistì då  måt sü lå fèstå, pår båIà.


I érån åd tüti i étà,


må lå mågiùr part i érån fiulåt,


cui trås lücid süi spal,


cui mån åncùrå söli e ròšå,


cul cör pén ad sògn.


I ghignàvån pår gnìnt,


i érån cuntént,


tån' me se i åndàsån å unå fèsta, å båIà.


I màdår åd fåmiliå, invéci,


che i àvån låsà i sò fiö, lå sò ca,


i gh'àvån nò vöiå då scårsà...


i gh'àvån ål mågón e i cåntàvån pår nò pinsà.


DIå måténå å lå sirå, cun l'àquå fén åi snög,


lå schénå piégà, sutå ål su ch' ål picàvå,


cui muschìn che i plucàvån


e 'l südùr ch'ål culàvå šü me 'nå funtånå,


i mundén i fàvån ål sò låùr:


ål låùr dIå móndå, pår quåråntå dì.


I érån strach, lå schénå


lå fàvå mal, må...dòp sénå,


quånd dåi påìš å prèså


i gnivån i giunòt in biciclåtå o in muturén,


påsìvå ògni stråcåså e viå...


inslå càna ò sül sédilén


i åndàvån inti bålér å båIà


ò inti büscón, å murušà...


E piån piån i mån i gnìvån šgónfi e rus


e 'l cör ås vuiìvå åd tüti i sògn...


Quåråntå dì, tån' me lå påsión dål Signùr.


Pö lå móndå l'érå finì:


lå rišèrå lå råstivå là sulitàriåa, åbåndunà,


cun åmmà ål "gra gra" di rån


e lå sinfunìå di muschìn.


Må in cul ris, ch'ål gnivå sü piånén piånén,


i mundén i iàvån låsà un quai tucåt dIå sò ånmå


e un quai stras åd sògn, då ritruà


 


mågàri l'an dòp...chisà...


 


Angela Freggi Pastormerlo


 


 




R. M.

Vérsión in itåliån:

Nel video, una parte dell'intervento della Professoressa Mariuccia

Passadore di sabato, alla Sagra del Riso, sul riso nella letteratura. La professoressa, gentilissima, oltre a lasciarmi il testo integrale della sua relazione, mi ha dato una poesia in dialetto sulle mondine. Non saprei di preciso in quale dialetto sia stata scritta, nom mi pare della bassa Lomellina, forse della zona di Pavia: m'informerò. In fianco, la traduzione in italiano.











I mundì



Tucc i ann, in di casìn dIa Lumlina,


dal bergamasch o dal brescio,


i rivivan i mundì, par la munda dal ris.


I rivivan cu la sò valiseta ad cartó


o cu 'l fagòtt, cu dentar poc stras


e al vistì da met su la fèsta, par baIà.


I sivan ad tucc i età,


ma la magiur part i sivan fiolèt,


cu i très lucid su i spal,


cu i mä ancura lis e roesa,


cu 'l coer pi ad sògn.


I ghignivan par gnènt,


i sivan .cuntent,


cuma se i andisan a ' na fèsta, a baIà.


I madar ad familia, inveci,


che i ivan lasa i sò fioe, la sò ca,


i ivan no vöia da schersà...


i ivan al magó e i cantivan par no pensà.


DIa matina a la sira, cu l'aqua fi ai snöcc,


la schèna piegà, suta al sul ch' al pichiva,


cu i muscriì che i pluchivan


e 'l sudur ch'al sgurghiva cuma 'na funtana,


i mundi i fivan al sò lavur:


al lavur dIa munda, par quaranta dì.


I sivan strac, la schèna


la fiva mal, ma...dòpu sèna,


quand da i paìs visì


i gnivan i giuvnòt in bicicleta o in mòturì, pasiva ogni strachesa e via...


insü la cana o su 'l selì


i andivan in di baler a baIà


o in di buscó, a murusà...


E piä piä i mä i gnivan sgunfi e rus


e 'l coer as vuiva ad tucc i sogn...


Quaranta dì, cuma la pasió dal Signur.


Pö la munda l'iva finì:


la riséra la restiva là sulitaria, abandunà,


cu 'pena al "gra gra" di ran


e la sinfunia di muscrì.


Ma in cül ris, ch'l gniva su pianì pianì,


i mundi i ivan lasà un quai brandel dIa sò anma


e un quai stras ad sogn, da ritruvà                                          .


magari l'ann che gniva...chisà...


 


Angela Freggi Pastormerlo



Le mondine



Tutti gli anni,  nelle cascine della Lomellina,

dal bergamasco o dal bresciano,


giungevano le mondine, per la monda del riso.


Arrivavano con la loro valigetta di cartone


o col fagotto, con dentro pochi stracci


e il vestito da indossare alla domenica, per ballare.


Erano di tutte le età,

ma la maggior parte erano ragazze,


con le trecce lucide sulle spalle,


con le mani ancora lisce e rosa,


con il cuore pieno di sogni.


Ridevano per niente,


erano contente,


come se andassero a una festa, a ballare.


Le madri di famiglia, invece,


che avevano lasciato i loro figli, la loro casa,


non avevano voglia di scherzare...


Avevano il magone e cantavano per non pensare.


Dalla mattina alla sera, con l'acqua fino alle ginocchia,


la schiena piegata, sotto il sole che picchiava


con le zanzare che pungevano


e il sudore che colava come una fontana,


le mondine facevano il loro lavoro:


il lavoro della monda, per quaranta giorni.


Erano stanche, la schiena


faceva male, ma... dopo cena,


quando dai paesi vicini venivano i giovanotti in bicicletta o in motorino,


passava ogni stanchezza e via...


sulla canna o sul sellino


andavano nelle balere a ballare


o tra i cespugli a far l'amore...


E pian piano le mani si facevano gonfie e rosse


e il cuore si svuotava di tutti i sogni...


Quaranta giorni, come la passione del Signore.


Poi la monda finiva:


la risaia restava là solitaria, abbandonata,


con appena il "gra gra" delle rane


e la sinfonia delle zanzare.


Ma in quel riso, che veniva su pian pianino,


le mondine avevano lasciato qualche brandello della propria anima


e un qualche straccio di sogno
da ritrovare


magari l'anno successiva, chissà...


Angela Freggi Pastormerlo




R. M.

Nessun commento:

Posta un commento